Es isch einisch es Wörtli gsy, es chlyes, unschynbars, aber eis, wo geng wider überall vorchunt: Sy Name isch „nümm“. Das Wörtli isch zu Rächt echli stolz gsy uf sech; trotz syne läppische vier Buchstabe het es je nach Ussprach vom „ü“ sy Sinn fyn, aber entscheidend chönne ändere. Ursprünglech het nämlech „nümm“ oder „nümme“ mit em ne offnige „ü“ (wi zum Byschpil i „Müntschi“) uf Hochdütsch übersetzt „nicht mehr“ gheisse. Ds glyche Wörtli, wider als „nümm“/„nümme“, aber dasmal mit em ne gschlossnige „ü“ (also wi zum Byschpil bi „Lüti“), het als Abchürzig, respektive Zämezug vo „nüüt meh“ hingäge „nichts mehr“ bedütet.
Hütt isch das arme „nümm“ es gfruschtets Wrack. Um dä subtil Unterschid i syre Betonig, won äs sech derwäge fasch echli gmeint het, kümmeret sech chuum me öpper. Hütt git’s fasch nume no ds gschlossene „nümm“, o we eigentlech „nicht mehr“ gmeint wär.
Wettet Der es Byschpil? De näme mer doch grad es Lied, wo alli kenne: „I schänke dir mys Härz“ vo „Züri West“. Dert heisst’s (bi 02:10, we Der weit ga lose): „I ha zahlt u zahlt, bis i eifach nümm ha chönne“. We das jitz es offnigs „nümm“ wär, de hätt er eifach nümm chönne zahle, was ja nid eso tragisch isch. Jitz isch das aber es gschlossnigs „nümm“! I däm Fall wott is der Kuno äuä mitteile, dass er sooooo vil zahlt het, bis überhoupt nüüt meh ggangen isch. Er het also nümm (offe) chönne zahle u wahrschynlech o nümm (offe oder gschlosse) chönne trinke, nümm (offe) chönne loufe, nümm (offe) chönne singe, eifach gar nümm (gschlosse) het er chönne – das isch ja no vil dramatischer, als mer geng gmeint hei!
E ähnleche Sachverhalt finde mer o bim Wörtli „chli/chly“, wo teil Lüt i zwo Forme bruuche, nämlech mit em ne offnige „i“ als „ein wenig“ und mit em ne gschlossnige „y“ als „klein“. Für mi isch di Unterscheidig sälbverständlech, drum machen i se o bim Schriftbild. Dert stellen i mi übrigens bewusst gäge di „offizielli“ Bärndütsch-Schrybwys, wo nume „chly/echly“ vorgseht. U tatsächlech git’s vil Bärner, wo o bim Rede nume di gschlossnigi Form bruuche, für beidi Bedütige. Bi dene zeigt sech der Unterschid nume i der Lengi vom Vokal „y“: churz für „ein wenig“ und läng für „klein“ – wo je nachdäm o no e „n“ aaghänkt wird, also „chlyn“.
Vor em ne Zytli han i no gmerkt, dass anderi bim Rede und Schrybe e Unterschid mache zwüsche „sit“ (seit) u „dir syt“ (ihr seid). Bi däm Wort git’s für mi de wider nume di gschlossnigi Form. Das isch doch syt/sit langem fei echli/echly e komischi Sach, das mit dene Ussprachedetails; da chunsch ja nümm druus!
U no grad zwo Sache, we’s scho um d Ussprach geit: es fallt mer geng öppe wider uuf, dass bi teilne ds Bärndütsch no grad echli urchiger tönt als bi anderne. Das sy die, wo us em „gh“ konsequänt e „gch“ mache, mit em ne sehr prominänt usgsprochene „kch“. U meischtens göh die de o grad lieber uf „Gämpf“ als uf „Gänf“.
Aber i weis: es kchört sech nid, zu allem geng no sy Sämpf wölle derzue z gäh u alli i glych Topf z kcheie!
Jitz probieret Nech doch zum Schluss no einisch dra z bsinne, wi der ganz am Aafang d Überschrift vo dere Kolumne gläse heit. Mit offnigem oder gschlossnigem „ü“? U was heit der Nech derby inhaltlech ddänkt? Heit der „Nichts ist mehr wie früher“ oder „es ist nicht mehr, wie es früher war“ verstande?
Was? Das wüsset Der nümm? Das isch aber de schaad!
Vilecht achtet Der Nech derfür z nächschte Mal wider echli meh uf die chlyne Fynesse, wo üses Bärndütsch z biete het!